بالاپوشی در معرض انقراض - بانو هما

او اضافه کرد: نخستین طراحی های موجود از لباس کردی به دوره صفویه برمی گردد. برای یافتن مستنداتی از قدیمی ترین لباس های کردی نیز می توان به حجاری های ورودی کاخ آپادانا و تصویر مردمان کُرد با لباس های محلی کُردی بر آن نگاره ها اشاره نمود. از دوره قاجار به بعد، تنوع بالای پارچه ها باعث تکامل بیشتر لباس های سنتی کُردی شد و به مرورِ زمان بر زیبایی لباس های کردی زنانه نیز اضافه کرد. لباس های کردی امروزی، گرچه در شکل و ساختار تفاوت زیادی با نمونه های سنتی قدیم آن ندارند، اما در تزئینات و طرح پارچه ها بسیار متنوع تر شده اند.

بعلاوه زهرا آتش بار ـ پژوهشگر مد و لباس که درباره این نوع پوشاک در استان ایلام پژوهش و به تهیه پرونده ثبتی آن یاری نموده است، درباره این بالاپوش شرح داد: سُخمه نوعی جلیقه است که زنان ایلام در گذشته برتن می کردند و لباسی است از جنس مخمل که معمولا قسمت پشت لباس از پارچه ای نخی درست می گردد. این لباس بدون آستین است و برای دوام آن و برای ایستایی بهتر این تن پوش، که هم جنبه پوشش تزیینی داشته و هم جنبه لباس گرم، از آستر استفاده می گردد.

او اضافه کرد: در قدیم از سکه های نقره و طلا و مرواریدهایی که دور آن را با نقره و آلیاژهایی دیگر درست می کردند، برای تزئین سخمه استفاده می شد. بعلاوه از یراق های زری و نوارهای طرح دار برای تزئین آن استفاده می کردند. آویزهایی به شکل صدف که معمولا نقره بود در اطراف سُخمه دوخته می شد. رنگ مخمل این لباس معمولا قرمز و سبز بود و هر چه سن زنان بیشتر می شد رنگ تیره تر، مثلا مشکی، استفاده می کردند و دختران بیشتر سخمه هایی به رنگ قرمز بر تن می کردند.

آتش بار بعلاوه گفت: روی سُخمه دو جیب نسبتا بزرگ و مربعی شکل می دوزند که روی جیب هم از آویزها و سکه ها، که پول های قدیمی (قروش) و شاهی و یا ریال است، استفاده می کردند. نظم خاصی که در دوخت این سکه ها به کار رفته، زیبایی این لباس را بیشتر نموده است. هر چه پولدارتر و متمول تر و یا به قول معروف دولتمندتر بوده اند، سکه های بیشتری را روی آن می دوختند. در داخل سخمه و روی سینه و قسمت پایین هم دو جیب دیگر دوخته می شد. در گذشته تازه عروس ها سکه های کادویی را به روی سخمه خود آویزان می کردند.

این پژوهشگر گفت: امروز کمتر از این پوشش استفاده می گردد، مگر در منطقه ها عشایرنشین و یا در مراسم ها، به همین علت این تن پوش در خطر فراموشی قرار گرفته است. با این وجود، مهارت دوخت آن در آبان ماه 1401 و به شماره 2703 در لیست آثار ناملموس کشور ثبت شد تا برای حفظ آن کوشش گردد.